قورباغه، زباله و بیماری‌های عفونی سوغات سیل در خوزستان/ گزارشی از

هجوم حشرات و قورباغه‌ها، گرمای 50 درجه هوا و زباله‌هایی که سیل در کوچه و خیابان‌ها تلنبار کرده، وضعیت این روزهای مناطق سیل زده خوزستان است. سیل در خوزستان از هشتم و نهم فروردین شروع شد و در 20 فروردین به اوج رسید. در آن تاریخ طبق سیل 264 روستا و منطقه را درگیر کرده بود ولی با شدت متفاوت. بعضی مناطق را کامل گرفته بود به طوری که آب حدود یک ماه و نیم در خانه‌ها بود و از بعضی جاها فقط رد شده بود. مهرآفرین از همان روزهای اولیه بحران کار را شروع کرد. چون نمایندگی رسمی‌ای در خوزستان نداشت کلینیک مددکاری اجتماعی تحت سرپرستی طیبه جعفری در اهواز را که 11 سال سابقه فعالیت دارد معین قرار داد و از طریق این کلینیک خدماتش را به سیل زده ها آغاز کرد.

جعفری مسئول مددکاری مهرآفرین در خوزستان روند کار را این طور توضیح می‌دهد:« مرحله اول که شناسایی اولیه است توسط تیم تخصصی مددکاری از 20 فروردین شروع شده و هنوز ادامه دارد. اولویت با مناطقی است که سیل در آنجا شدت بیشتری داشته. در مرحله دوم پس از مشخص شدن خانواده های در اولویت، داوطلب‌ها می‌روند و بین خانواده‌های آسیب دیده که توسط مددکاران شناسایی شده‌اند کمک‌های غیرنقدی اهدایی مردم را توزیع می‌کنند. ما این اقلام را بر اساس نیازهایی که شناسایی کردیم، بسته بندی و توزیع کردیم. مثلا به بعضی‌ها که بیشتر مشکل تغذیه‌ای داشتند، پک غذایی دادیم؛ به بچه‌دارها پک مخصوص شامل پوشک، شیرخشک و داروهای کودکان و به همه پک بهداشتی تعلق گرفت چون لوازم بهداشتی برای تمام خانواده‌ها ضروری است.»

مددکاران مهرآفرین تا به حال حدود 30 روستا را بررسی و خانواده‌های آسیب‌دیده را شناسایی کرده‌اند ولی طبق گفته جعفری هنوز در فاز اول یعنی شناسایی هستیم چون منطقه درگیر، بسیار وسیع است و این روند احتمالا تا یک ماه دیگر ادامه دارد:« جاهایی را که می‌دانیم تخریب و آسیب بیشتر بوده در اولویت قراره داده‌ایم و یک به یک بررسی می‌کنیم. پایگاه مهرآفرین در حال حاضر در اهواز است و مددکاران هرروز از پایگاه به سمت مناطق سیل زده می‌روند ولی مشکل اینجاست که به علت وسعت منطقه سیل‌زده و فواصل روستاها، هر روز حدود 4 تا 6 ساعت در راه هستند. حالا که گرما هم اضافه شده، ظهرها دمای هوا به 48 درجه می‌رسد که کار را برای نیروهای ما بسیار سخت می‌کند ولی مددکاران همچنان به بازدید خانه به خانه و چادر به چادر ادامه می‌دهند.»

خدمات بلند مدت برای زنان و کودکان بدسرپرست

بعد از شناسایی اولیه، مرحله دوم پایش وغربال است که جامعه هدف مهرآفرین را از بقیه افراد جدا تفکیک می‌کند؛ یعنی زنان وکودکان آسیب دیده یا خانواده‌هایی که قبل از سیل هم فقیر بوده‌اند و حالا فقیرتر شده‌اند. جعفری می‌گوید:« در همان مرحله اولیه جلوی اسم این افراد تیک می‌زنیم تا بعدا باز بیاییم سراغشان. برای بعضی‌ که وضعیتشان بحرانی است همان موقع اقدام می‌کنیم. مثلا خانم بارداری را که 9 ماهه باردار بود و در چادر اسکان داشت، بردیم بیمارستان و زایمان کرد. خانم دیگری را که پایش به خاطر دیابت شدیدا عفونت کرده بود؛ در بیمارستان بستری کردیم و درمانش شروع شد. یا مثلا بچه‌هایی را که بیماری‌های خاص دارند، می‌گذاریم در اولویت.»

در مرحله پایش و غربال مددکاران برمی‌گردند سراغ کیس‌هایی که علامت زده‌اند و دوباره وضعیتشان را بازبینی می‌کنند. چون این اطلاعات اولیه را در بحران گرفته‌اند و نسبی بوده، برمی‌گردند و شرایط را دوباره بررسی می‌کنیم، مدارکشان را می‌بینند و اگر شرایط جامعه هدف مهرآفرین را داشته باشند برایشان تشکیل پرونده می دهند. پس از تشکیل پرونده این افراد رسما مددجوی مهرآفرین می‌شوند یعنی در آینده از خدمات مهرآفرین از قبیل توانمند سازی، آموزش و سایر موارد بهره مند خواهند شد.

آلودگی، حشرات و سقفی که امن نیست

دیده و شنیده‌ها حاکی از این است که در حال حاضر 90 درصد سیل‌زده‌ها به خانه‌هایشان برگشته اند ولی این خانه‌ها که هفته ها در آب بوده‌اند، نشست کرده‌اند، دیوارهایشان ترک برداشته و دچار رطوبت شدید شده‌اند. پس اگرچه مردم برگشته‌اند به خانه‌ها ولی سقف بالای سرشان، سقف امنی نیست. طبق گفته مددکار مهرآفرین بیشتر اسباب و وسایل منزل این افراد آسیب دیده که جایگزین کردن این وسایل برای اغلبشان امکان‌پذیر نیست. جعفری اضافه می‌کند که در 15 روستا هم هنوز مردم به خانه‌ها برنگشته‌اند:« باید علت برنگشتن را شناسایی کنیم ببینیم آیا هنوز آب داخل خانه هاست یا خانه هایشان دیگر قابل سکونت نیست. بعضی ها هم به این دلیل برنمی‌گردند که دیگر در خانه‌هایشان احساس امنیت نمی‌کنند و می‌ترسند برگردند داخل خانه.»

علاوه بر آن سیل با خودش آلودگی زیادی آورده در نتیجه محیط منطقه به شدت از نظر بهداشتی آلوده است؛ قورباغه در کوچه‌ها و داخل خانه ها تردد می کند؛ حشرات مختلف همه جا هستند؛ لاشه ها و اجساد حیوانات و زباله به جا مانده از سیل هنوز در معابر و خیابان‌ها به چشم می خورد و این ها همه منشا بیماری است به خصوص با گرم شدن هوا.

مسئول انجمن مددکاران اجتماعی خوزستان می‌گوید:«این خانواده‌ها پرجمعیت‌اند و بچه زیاد دارند. بچه‌ها در این شرایط آسیب‌پذیرترند و در معرض بیماری‌های عفونی و باکتریایی قرار دارند. همینطور زنها به دلیل پوشش زیاد، گرمای هوا و آلودگی محیطی در مقابل بیماری‌های پوست و مو بسیار آسیب پذیرند. در روزهای اول ما در بازدیدهایمان متوجه شدیم اکثر خانم‌ها به علت پوشش زیاد، لباس‌های بلند و شلوار و... و گرمای هوا و نیش حشرات، روی بدنشان تاول‌های متعدد داشتند.»

از سوی دیگر نباید فراموش کرد که اغلب این مردم شغلشان کشاورزی است و سیل محصولاتشان را به کلی از بین برده است. در خوزستان سیل بیش از همه مردم حاشیه نشین را درگیر کرده است. خوزستان به لحاظ وسعت حاشیه نشینی دومین استان کشور است و 400 هزار نفر حاشیه نشین دارد که دقیقا همین افراد مورد هجوم سیل واقع شده‌اند.

طیبه جعفری تاکید می‌کند حالا که از بحران اولیه خارج شده‌ایم نباید این دویست سیصد هزار نفری را که به طور مستقیم درگیر سیل شده‌اند فراموش کنیم:« کیفیت زندگی‌ این مردم به شدت تحت تاثیر سیل پایین آمده و مشکلاتشان چند برابر شده است. یکی از اقداماتی که قرار است مهرآفرین در چند روز آینده انجام دهد جمع‌آوری زباله‌ها به صورت نمادین از سطح منطقه است تا توجه فعالان محیط زیست را به آلودگی‌های ناشی از سیل در استان خوزستان جلب کنیم.»

همچنین قرار است به زودی نمایندگی مهرآفرین در استان خوزستان راه‌اندازی شود تا زنان و کودکان بدسرپرست به خصوص گروهی را که در جریان سیل امسال، بیش از گذشته دچار آسیب، فقر و بی‌پناهی شده‌اند، تحت پوشش حمایتی قرار دهد.